Binlerce Yıllık Bir Gelenek

Dövme sanatının tarihi M.Ö. 2000’li yıllara kadar uzanıyor. Antik Mısır’dan başlayarak farklı toplumlarda izlerine rastlanan dövmeler, Antik Yunan ve Roma’da genellikle suçlular ve köleler için bir işaret olarak kullanılırken, Mezopotamya bölgesinde Kürtler, Araplar, Ezidiler, Süryaniler, Türkmenler ve Aleviler tarafından güç ve sağlık sembolü olarak benimsenmiştir.

Bu gelenek Mezopotamya'da Kürtler ve Farslar arasında "Dek", Araplar arasında ise "Vesm" ya da "Veşm" olarak adlandırılmıştır. Türkiye’de özellikle Şanlıurfa, Mardin, Siirt, Diyarbakır, Batman, Van ve Adana gibi şehirlerde yaygın olarak görülmektedir.

Güneydoğu Anadolu’nun yerel kültüründe önemli bir yere sahip olan Dek dövme geleneği, Şanlıurfa’nın Siverek ilçesine bağlı Eğriçay Köyünde yaşatılmaya devam ediyor. Küçük yaşlarda başkalarının yaptığını görerek heves eden 60 yaşındaki Gevre Çelikbay, yüzünün belirli noktalarına Dek dövmesi yaptırdıktan sonra bu sanatı öğrenmiş ve 30 yıldır geleneksel yöntemlerle dövme yapmaya devam ediyor.

Daha çok çocuklar, gençler ve yetişkin kadınlar tarafından tercih edilen Dek dövmeleri, geçmişte olduğu gibi bugün de nazardan korunmak, şans getirmesi ya da estetik kaygılarla yaptırılıyor. Eğriçay Köyü’nde her iki kadından birinin yüzünde ve ellerinde bu geleneğin izleri bulunuyor.

Her Bir Motifin Ayrı Bir Anlamı Var

Dek dövmeleri yüz, el üstü, avuç içi, kollar, boyun, dudak, alın, çene, ayak bilekleri ve parmaklara uygulanıyor. Her motifin farklı bir anlamı bulunuyor:

Bitkisel motifler: Ağaç, çiçek, lale, gül (doğa ve bereket)

Hayvansal motifler: Yılan, şahmeran, kuş, kurt, koç, ceylan, akrep (güç, koruma, şifa)

Sembolik motifler: Taç, üçgen, dörtgen, hilal, makas, üç nokta (asalet, liderlik, bereket)

Doğa motifleri: Güneş, ay, yıldız (aydınlanma, umut, kader)

Örneğin, Şahmeran motifi kötülüklerden korunmayı, ceylan ve tarak güzelliği, taç liderliği, akrep ise gizemi ve şifayı temsil ediyor. Dövme yaptıranlar, kimi zaman şans getirdiğine, kimi zaman da nazara karşı koruyucu olduğuna inanıyor.

Kaybolmaya Yüz Tutan Bir Kültürel Miras

Mezopotamya’nın bu kadim dövme sanatı, modernleşen dünyada unutulmaya yüz tutmuş durumda. Geleneksel yöntemlerle yapılan Dek dövmeleri, günümüzde yalnızca belirli topluluklar tarafından uygulanıyor. Ancak bu sanatı yaşatmak isteyenler, Dek'in sadece bir süsleme aracı olmadığını, aynı zamanda derin anlamlar taşıyan bir kültürel miras olduğunu vurguluyor.

Fırat'ın Sesi Haber / Nazlı NOMER